Ég er öryrki vegna þunglyndis. Núverandi örorkumat nær til ársloka 2012 enda algerlega fullreynt hvort ég geti stundað vinnu/ hlutastarf/ örstarf í fyrirséðri framtíð . Ég sé ákaflega mikið eftir starfinu mínu og átti mjög erfitt með að sætta mig við það að að öllu óbreyttu get ég ekki verið íslenskukennari í fjölbraut.
En á Íslandi eru til tvö örorkukerfi. Og þau eru ekki jafn rétthá. Af því ég nýt örorkulífeyris frá mínum lífeyrissjóðum (hafandi unnið fulla vinnu árið um kring frá 18 ára aldri og unnið mér inn réttindi í þessum sjóðum með lífeyrisgreiðslum) telst ég nokkurs konar annars flokks öryrki í samfélaginu. Með því á ég við að ég get ekki fengið örorkuskírteini út á örorkumat Lífeyrissjóðs starfsmanna ríkisins. Samt var það rækilega unnið, afgreiðslan tók 4 mánuði og ég þurfti að skila inn mjög ítarlegum gögnum, t.d. skattskýrslum síðustu þriggja ára, vottorðum, haft var samband við yfirmann minn o.fl. Læknirinn minn (sem verið hefur geðlæknirinn minn frá 2002) er yfirlæknir á einni af geðdeildum Landspítalans. Trúnaðarlæknir LSR sem afgreiddi upphaflega matið er doktor í geðlækningum og starfandi geðlæknir.
Örorkuskírteini gefur ýmsan rétt, s.s. á niðurgreiddri læknisþjónustu. Útgáfuaðili örorkuskírteina er Tryggingastofnun ríkisins sem framkvæmdaraðili Sjúkratrygginga Íslands. Til þess að fá örorkuskírteini þarf ég að sækja um örorkubætur frá TR og fara í örorkumat hjá TR, jafnvel þótt ljóst sé frá upphafi að ég eigi engan rétt á bótum frá TR vegna þess að ég þigg örorkulífeyri frá LSR (sem er vel að merkja ríkisstofnun alveg eins og hinar tvær).
Þegar ég lét mig hafa það að fylla út umsókn, útvega nýtt vottorð og veita, með undirskrift umsóknarinnar, TR leyfi til að persónunjósna um mig á alla enda og kanta (þ.e. rjúfa lög um Persónuvernd, þótt mér væri það þvert um geð, bara til að fá örorkuskírteini) óskaði ég eftir því að ákvæði í reglugerð um örorkumat frá 1999, 4. gr., yrði látið gilda en þar er veitt undanþáguheimild frá því að umsækjandi þurfi að fara í gegnum örorkumat ef tryggingayfirlæknir telur sýnt af læknisvottorði eða öðrum gögnum að umsækjandi hafi hlotið örorku til langframa vegna læknisfræðilega viðurkenndra sjúkdóma. Enda sendi ég með umsókninni afrit af örorkumati LSR (því upphaflega og því sem nú er í gildi) og nýtt læknisvottorð frá fyrrnefndum yfirlækni. Og tók kristaltært fram að ég gerði mér engar vonir um bætur frá TR heldur væri einungis að sækjast eftir örorkuskírteininu.
Í dag fékk ég bréf frá TR, undirritað af Kristínu Valdimarsdóttur tryggingafulltrúa, þar sem segir: „Áður en til örorkumats kemur þarf að fara fram skoðun með tilliti til staðals sem kveðið er á um í lögum um almannatryggingar. Þengill Oddsson, læknir mun boða þig til viðtals og skoðunar.“ Ég hringdi svo í þessa Kristínu til að spyrja hvort ég mætti ekki bara fara til heimilislæknis á Akranesi, þar sem ég bý, í stað þess að þvælast til Þengils þessa, sem er heimilislæknir í Mosfellsbæ, eftir því sem ég best veit. Hún upplýsti mig um það að Haraldur Jóhannsson, yfirlæknir TR hefði ákveðið að ég þyrfti að fara í þessa læknisskoðun til „þeirra“ læknis í Mosfellsbæ.
Haraldur Jóhannsson, yfirlæknir TR og formaður stjórnar Kristniboðssambandsins (SÍK), er menntaður taugalæknir. Taugalækningar kunna að vera skyldar geðlækningum en ég efast um að skörunin sé mikil. Af prédikun hans má svo ráða að þetta sé hinn vænsti maður, þótt hann taki ekkert mark á sérfræðingum í sjúkdómum eða fjölda innlagna á geðdeild eða prófun allra þunglyndislyfjaflokka á markaðnum eða tveimur raflostsmeðferðum (þessar upplýsingar eru rækilega tíundaðar í vottorðinu sem ég skilaði inn) heldur vilji að heimilislæknir í Mosfellsbæ úrskurði um hvort ég sé þunglynd eða ekki.
Þengill (hver sem hefur lesið Ísfólkið treystir lækni sem heitir Þengill? Í Ísfólkinu eru Þenglarnir af tvennum toga!) Oddsson er sérfræðingur í embættislækningum. Í ritstjórnargrein í Læknablaðinu sagði þáverandi formaður Læknafélags Íslands að læknar skuli: „prófa hvert mál ítarlega gagnvart samvisku sinni. Þar hefur Þengill Oddsson gefið gott fordæmi.“ Það er þó huggun harmi gegn að væntanlega hitti ég heimilislækni sem prófar mál mitt ítarlega gagnvart [svo!] samvisku sinni og er þekktur fyrir að „langþreyttar konur vöknuðu til lífsins við að mæta honum í Kaupfélaginu.“
Það gleður mig að þurfa ekkert að borga fyrir þetta tilhlökkunarefni. En einhver hlýtur að borga, varla er Þengill Oddsson í starfi hjá TR, á vegum Haraldar Jóhannssonar, ókeypis og af hugsjóninni einni saman. Ég veit ekki hve marga lækna TR hefur á sínum snærum (varla marga úr því svo erfitt er fyrir yfirlækni stofnunarinnar að treysta sérfræðiáliti) en einhvers staðar sá ég haft eftir stofnuninni að á nýloknu ári hefðu borist 900 nýjar umsóknir um örorkubætur til TR. [16.2.: Þetta hlýtur að vera misminni í mér því nýjar umsóknir til TR eru líklega mun fleiri á hverju ári.] Samviskuskoðanir til að berja sjúkling augum og bera hann saman við staðal hljóta að gefa prýðilega í aðra hönd og vera ágætis búbót fyrir þá fáu lækna sem Tryggingastofnun treystir.
Í þeim virta fréttamiðli Pressunni er frétt í dag þar sem það er haft eftir ónefndum lækni að það sé akkúrat ekkert mál að ljúga sér upp örorkubætur frá TR út á léttvægt þunglyndi. Miðað við þennan títtnefnda staðal TR, sem Pressan birtir og má einnig finna á heimasíðu TR, gæti vel verið eitthvað til í þessu. Staðallinn sem á að meta eitthvað sem TR kallar „andlega færni“ er ótrúlegur, svo ekki sé meira sagt, viti maður eitthvað um geðsjúkdóma. Og hann virðist ekki í neinu samræmi við það sem segir á ICD-10 kóðun WHO, staðli sem er notaður við skráningu sjúkdómsgreininga hér á landi, skv. landlæknisembættinu, að því er virðist alls staðar í heilbrigðiskerfinu nema hjá TR. Þannig að þessi „ungi maður“ sem Pressan vitnar í getur sjálfsagt logið sér út örorku ef hann hefur tíma til að skreppa til einhvers læknis sem TR treystir (og býr ekki mjög langt frá borg óttans og nærhverfum), svara nokkrum spurningum út í hött (staðlinum fræga) og geð til að afsala sér persónuvernd, bara upp á bæturnar.
Sjálf er ég að íhuga að fá úr því skorið hvort fólk neyðist í alvörunni til að lítillækka sig svo mjög einungis til að fá afgreitt örorkuskírteini og hvort geti virkilega verið að það standist lög að halda hér uppi tvöföldu örorkukerfi þar sem manni er refsað fyrir að hafa unnið sér inn bæturnar með því vera annars flokks öryrki sem ekki á rétt á örorkuskírteini.
Fylgist með … ég mun auðvitað blogga um hina spennandi heimsókn á heilsugæslustöðina í Mosfellsbæ, prófa gagnvart samvisku minni hvort ég mundi gleðjast að hitta lækninn í kuffélagi, og tíunda hversu fagmannlega þar verður (væntanlega) að verki staðið til að meta hvort ég sé í alvörunni öryrki eða hvort ég nenni kannski bara ekki að kenna meir … og dvelji upp á mitt hopp og hí í margar vikur á geðdeild árlega. Djöst for ðe fönn ofitt.
[Færslan var stytt þann 16. febrúar af því mér fannst, eftir á, að of mikið væri þar fjallað um menn á persónulegum nótum og of margt gefið í skyn.]
þetta er nú meiri djö…. hringavitleysan kv. gua
Já, maður gæti haldið að í TR véluðu um Guðir en ekki menn – slíkt er vald þeirra. Annars ætla ég að bera þetta undarlega mál með fyrsta og annars flokks öryrkja undir lögfræðing Öryrkjabandalagsins og gá hvort Umboðsmaður Alþingis er til í að skoða það. (Hef þegar fengið skriflegt svar um málið frá lögfræðingi Réttindaskrifstofu Velferðarráðuneytisins og nú skriflegan úrskurð TR um að ekkert mark sé á öðrum takandi en þeim svo ég er komin með næg gögn til að vísa málinu til einhvers sem vit hefur á. Tryggingafulltrúinn sem ég talaði við í síma í dag varð paff þegar ég minntist á þetta … ætlaði að bögga mig fyrir að vera ekki lögfræðingur en hætti við þegar ég sagði henni að ég hefði tvö masterspróf. Sennilega er TR vant því að kúnnarnir kúri sig niður og láti traðka á sér umyrðalaust. Sennilega eru margir kúnnar TR of lasnir til að gera vesen.)
Þetta er með ólíkindum. Bíð spennt eftir að lesa um læknisheimsóknina og hvort þér verði jafnvel ráðlagt að fara í göngutúra og drekka kamillute við “ástarsorginni” … eða kannski biðja bænir!
Held að sjúklingar láti einmitt fara illa með sig í mörgum tilvikum af því að þeir eru of veikir til að geta barist á móti. Ísland – best í heimi!
Gott hjá þér!
Ég er einmitt líka voðaspennt hvort mér verður boðinn “heilsuseðill” … því miður fer ég ekki til yfirlæknis TR sem hefði kannski boðið upp á sérhannaðan bænapakka, eftir að ég hakaði við “staðalinn” þeirra.
Ég öfunda þig ekki að vera að kljást við þetta dæmi sem TR er. Alveg ótrúleg þvermóðska þar á bæ gagnvart skjólstæðingum. En bíð spennt eftir framhaldinu 🙂
Þetta er merkileg saga. Við Brandur sendum þér baráttukveðjur.
Makalaus andskoti er þetta rugl!
Til að auka mér yndi og ánægju af samskiptum við TR sé ég að annars vegar er á heimasíðu þeirra Word-skjal sem heitir “Spurningalisti vegna færniskerðingar” (hvar finna má tilmæli til umsækjanda á borð við: “Ef þú átt í erfiðleikum með að stjórna hægðum vinsamlegast lýstu því nánar hér”) og hins vegar títtnefndan Örorkumatsstaðal, þar sem kvótaður er sami kvilli: “14. Stjórn á hægðum og þvagi a) engin stjórn á hægðum; c) missir hægðir a.m.k. vikulega; d) missir hægðir a.m.k. mánaðarlega; e) missir hægðir stöku sinnum; h) góð stjórn á þvagi og hægðum – líklega þarf umsækjandi þó að lýsa þessu talsvert nánar fyrir ábyrgum heimilislækni TR í munnlegu viðtali).
Í spurningalistanum, sem umsækjandi lætur fylgja með umsókn, er sem betur fer ekki spurt mjög persónulega út í geðræna kvilla (eins og TR heldur að þeir lýsi sér) heldur þarf einungis að krossa við já eða nei í “Hefur þú átt við geðræn vandamál að stríða?”. Í Örorkumatsstaðlinum (sem ljúflingur Þengill mun væntanlega fylla út fyrir mig) gefur staðfesting á: “Drekkur áfengi fyrir hádegi” heil 2 stig en “Kýs einveru sex tíma á dag eða lengur” einungis 1 stig. Svo gildir hin flókna regla: “Síðari hluti staðalsins lýtur að andlegri færni. Þar leggjast öll stig saman og þarf 10 stig til að teljast a.m.k. 75% öryrki. Nái umsækjandi ekki tilskildum stigafjölda í öðrum hluta staðalsins, getur hann samt verið metinn a.m.k. 75% öryrki, nái hann a.m.k. 6 stigum í hvorum hluta staðalsins.”
Vonandi verð ég ekki yfirheyrð um hægðir … til að fá örorkuskírteini út á margstaðfesta “djúpa endurtekna geðlægð án sturlunareinkenna” (sjúkdómurinn heitir svo skv. þeim alþjóðlega staðli sem allir aðrir en TR styðjast við).
Úff.
Ég endurlifi mína heimsókn til matslæknisins við að lesa þetta og fæ kaldan hroll…
Ég fæ bara gubbuna. Hroði að þú þurfir að ganga í gegnum þetta fyrir eitt “skitið” skírteini. Hlakka ekki til að fara í endurmatið í haust þótt maður viti að maður sé hvorki fugl né fiskur, þetta er bara svo niðurlægjandi.
Gangi þér vel Harpa.
Rugl! – ég fylgist spennt með framvindu mála! Gangi þér vel.
Spennan verður viðvarandi alla helgina: Dr. Þengill hefur haft samband og ég á tíma hjá honum kl. 10 á mánudagsmorgun, í Mosó. Þá ég spurði hvort ekki mætti taka símaviðtal kom fram að hann yrði að sjá mig til að fullvissa sig um að ég væri ég. (Ég muldraði eitthvað um að við værum að tala saman í farsímann minn, sem væri skráður á mig og enginn annar hefði aðgang að … en það var náttúrlega engin sönnun). Hvernig ætli hann gái að því að ég sé ég? Svo lofaði hann að við færum yfir örorkumatslistann saman og ég fullvissaði hann um að ég myndi æfa mig um helgina og fara vel yfir stigagjöfina. Þannig að þetta verður huggulegt deit, þarna á mánudaginn, reikna ég með. Og TR fær staðfestingu á að ég sé ég, leiki ekki þess meiri vafi á því í mánudagsviðtalinu.
Vonandi fer þetta vel. Er í sömu sporum en þó með minna ,,viðurkenndan” sjúkdóm sem veldur minni örorku. Er samt þó svo ,,heppin” að vera líka greind þunglynd, sagði einn heilbrigðisstarfsmaður mér. Tvær gigtir og slys toppa það ekki. Hugsa sér það sem fólk lætur útúr sér við mann oft. Er einmitt annars flokks öryrki sem þarf ekkert frá TR nema skírteinið. Er núna í sama máli. Þeim þykir þó svo þjóðhagslega óhagkvæmt að svona menntuð kona eins og ég skuli vera veik að það er alveg ómögulegt að ég geti ekki unnið.
Hverju svarar maður svona? Hálfringlaður af heilaþoku, flökurt af verkjum og búin missa hálfa hugsanagetuna vegna líkamlegra og geðrænna kvilla? Að veikindi eigi jú auðvitað bara að herja á ,,ómenntaða verkmamenn” eða hvað? Hvaða viðhorf eru þetta? Hvað á veikt fólk almennt að þola mikla niðurlægingu? Er veikt fólk með grunnskólapróf eitthvað fyrirfram meiri öryrkjar af því að hvað? Og getur fólk með menntun ekki orðið veikt?
Þetta er orðið 6 ára ferli hjá mér og yfirleitt reyni ég einu aðferðina sem hefur dugað mér og það er að brosa og þiggja umhyggjuna og aumingjaklappið sem lætur sumum viðmælendum mínum í kerfinu líða betur.
Sem betur fer hef ég þó mestan partin verið heppin og hitt á frábært fagfólk sem hjálpar mér í gegnum þetta. Góðir læknar og hjúkrunarkonur og teymi á réttum stöðum. Innan um í kerfinu er gott fólk að reyna sitt besta við þvingandi aðstæður
Vonandi gengur allt vel og innilegar þakkir fyrir allt sem þú ritar. Það hjálpar mér að lesa þetta. Léttir lund og setur margt í samhengi.