Ég hef ekki getað bloggað um nokkurt skeið vegna þunglyndis. Raunar hef ég verið ansi veik í meir en ár núna án hlés en slíkt hefur ekki gerst áður. Öll lyfjaráð eru fullprófuð, sem og raflækningar, nálastungur o.fl. HAM meðferð sem ég sótti í fyrravor nýttist prýðilega til að fást við kvíða og ég nota þær aðferðir sem ég lærði þar enn þann dag í dag, þegar þarf en raunar leggst þunglyndið yfir kvíðann svo ég fæ yfirleitt ekki ofsakvíðaköst eða einkenni almennrar kvíðaröskunar nema ég sé sæmilega frísk af þunglyndi. HAM virkar hins vegar ekki baun á þunglyndið.
Fyrir skömmu ákvað ég að prófa nýtt ráð og fór í sólarlandaferð. Ég fór til Krítar, í fimmta sinn, dvaldi á stað sem ég gjörþekki, í kompaníi við indæla danska ellilífeyrisþega, á rólegum slóðum og himnesku veðri. Það kom ekki í veg fyrir að á þriðja degi dvalarinnar fékk ég slæmt þunglyndiskast, sem versnaði og versnaði uns svo var komið að ég sá að annað hvort yrði ég að leggja allt undir til að komast heim eða reikna með að koma heim í kistu. Mér tókst að breyta miðunum og stytti ferðina um viku. Niðurstaðan var sú að sól og hiti virkar ekki til bóta á mitt þunglyndi og þar með er sú aðferð einnig prófuð. Að vísu kom fram merkileg breyting sem ég hef aldrei áður upplifað: Sólarhringsferli líðanar snérist á hvolf! Ég sný öfugt við flesta þunglyndissjúklinga að því leytinu að mér líður skást á morgnana og verst seinni part dags og á kvöldin. Á Krít varð þetta öfugt, morgnar og framyfir miðjan dag voru helvíti en kvöldin skást. Umsnúningur yfir í venjulegt horf tók nokkra daga eftir heimkomu.
Síðar ætla ég að reyna að lýsa dæmigerðri líðan í djúpu þunglyndi eins og ég lifi í núna en læt það bíða að sinni.
Ég hef fylgst undanfarið með bloggi Steindórs J. Erlingssonar, Hugleiðingar um lífið og tilveruna, en hann hefur upp á síðkastið verið duglegur að blogga um eigið þunglyndi, lyf og geðlækna. Steindór skrifar vel og það er margt merkilegt sem hann segir, a.m.k. hefur margt vakið mig til umhugsunar og mér þótti hans eigin reynslusaga afar vel sögð og áhugaverð enda erum við líklega að glíma við sama eða svipaðan sjúkdóm og höfum um margt reynslu af sömu læknisráðum og sömu heilbrigðisstofnunum. En við erum, sýnist mér, algerlega ósammála um niðurstöðurnar af þessari lífsreynslu og þeirri þekkingu sem við höfum aflað okkur.
Í næstu færslum ætla ég að velta því fyrir mér hvernig geti staðið á því að við Steindór höfum komist að svo ólíkri niðurstöðu þrátt fyrir að mörgu leyti svipaða reynslu.
Ég held að eitt sem gæti útskýrt þessar mismunandi niðurstöður sé misgömul reynsla okkar beggja af áfengismeðferð. Ég fór í slíka meðferð vorið 1989 og hef stundað AA fundi allar götur síðan. Á þeim tíma var ég mjög þunglynd, hafði skömmu áður fengið greininguna “skammdegisþunglyndi” hjá geðlækni og tók henni fagnandi því ég gat að hluta afsakað drykkju með henni. Þegar ég horfi um öxl hef ég líklega verið með kvíðaraskanir og þunglyndiseinkenni frá unglingsárum en er af þeirri kynslóð að slíkt var ekki viðurkennt og auk þess alin upp við að menn eigi alltaf að harka af sér og láta ekki eins og aumingjar. (Ég get sosum ekki séð að þau viðhorf og uppeldi sem þá tíðkuðust skipti neinu máli fyrir mig í dag, þetta var almennt viðhorf og ég er löngu búin að gera upp fortíðina.) Áfengismeðferðin og veran í AA breytti mjög miklu í lífi mínu og líðan. Það er auðvitað augljóst að bara það að losna við hið dæmigerða alkaþunglyndi er mikil frelsun og AA eru stórkostleg mannræktarsamtök. Ég valdi mér ekki það hlutskipti að verða alkóhólisti, lít svo á að það sé arfgengur sjúkdómur sem ég get ekki borið ábyrgð á (og til lítils að fara að kenna einhverjum langfeðgum eða langmæðrum um röng gen). Ég ber hins vegar ábyrgð á lausninni, þ.e. að fást við sjúkdóminn, sem er aðallega fólgið í því að sækja fundi.
Svo fékk ég níu nokkuð góð ár eftir áfengismeðferðina og gat útskýrt niðursveiflur með síðhvörfum eða hafa ekki unnið nógu vel í mínum málum eða með öðrum alkaklisjum. Svo veiktist ég illa, fór á bráðamóttöku geðdeildar og var samstundis lögð inn. Síðan hefur sjúkdómurinn versnað með hverju árinu. Ég vann eins lengi og ég gat, var komin í skert starfshlutfall, var búin að leggja öll skemmtilegu aukastörfin á hilluna en loks var svo komið að ég varð óvinnufær með öllu, í desember 2009. Eftir langt veikindaleyfi, þar sem ég hélt dauðahaldi í vonina um að geta snúið aftur til starfa, þótt ekki væri nema í pínulítið hlutastarf, var ég metin 100% öryrki og eins og staðan er í dag er ekki í sjónmáli að ég geti unnið nokkurn skapaðan hlut. Nám, tómstundastarf eða annað þess háttar er líka út úr myndinni.
Það er talsvert styttra síðan Steindór J. Erlingsson fór í þá áfengismeðferð sem skilaði honum árangri og e.t.v. vara þau hughrif og frelsið undan alkaþunglyndinu ennþá honum til betri líðanar. Hugsanlega mótast viðhorf hans einnig af því sem maður lærir í slíkri meðferð, sá lærdómur var mér a.m.k. ofarlega í huga lengi eftir meðferðina. Það má segja að ég hafi trúað kennisetningum SÁÁ meira og minna allt til þess að ég varð svo veik vorið 1998 að ég gat nánast ekki talað og upplifði ofsakvíðaköst með tilheyrandi andnauð í fyrstu sinnin, a.m.k. svo ég muni. Þá hringdi ég náttúrlega fyrst á Vog, fékk að tala við lækni, sagði honum hvað ég hefði verið lengi edrú, lýsti svo líðan minni stamandi fyrir honum í símann og maðurinn sagði: “Iss, þetta eru bara síðhvörf – komdu inn á Vog og þú verður farin að hlæja að þessu eftir tvo daga!” Hefði ég farið að ráðum Einars læknis á Vogi væri ég ekki ofar moldu í dag. Sem betur fer var maðurinn minn ekki jafn heilaþveginn og ég (við Steindór eigum það sameiginlegt að eiga frábæra maka) og keyrði mig á bráðamóttöku geðdeildar.
En sem sagt: Mögulega getur mismunandi trú okkar Steindórs á fræði þau sem SÁÁ boðar skýrt að einhverju leyti mismunandi niðurstöður okkar um geðlyf og geðlækna. Og mögulega stafar mismunandi trúarsannfæringin af mismunandi löngum tíma sem liðinn er frá áfengismeðferð og því að þekking og viðhorf mótast á mjög löngum tíma innan AA samtakanna. Mætti segja að eftir því sem maður stundar þau samtök lengur og kynnist fleira fólki sem nýtir sér fjölbreyttari aðferðir til að axla ábyrgðina á sjúkdómnum alkóhólisma verði maður víðsýnni og taki ekki alveg eins mikið mark á “mainstream” hugmyndafræðinni sem er boðuð í meðferð og eftirmeðferðarstarfi. (Þetta á kannski einkum við um SÁÁ en ég hef þó grun um að svipað sé uppi á teningnum á Teigi.)
—
Til að slútta umfjöllun í bili vil ég gera athugasemd við nýjustu færslu Steindórs, “Enn um varasama geðlækna” þar sem hann heldur því fram að hann hafi vitneskju um geðlækni sem beinlínis banni sjúklingi sínum að prófa HAM-meðferð. Ég á afar bágt með að trúa þessu fyrir svo utan það að sjúklingurinn þarf auðvitað ekker leyfi læknisins til að skrá sig í hugræna atferlismeðferð fremur en hann þyrfti læknisleyfi til að skrá sig í Boot Camp eða jóga-námskeið eða prjónanámskeið eða hvað annað sem hann teldi að gæti gagnast sér til betri líðanar. Ef Steindór fer ekki þarna með fleipur er full ástæða til að láta Geðlæknafélagið vita af þessum geðlækni (en draga má þá ályktun af færslunni að læknirinn starfi á Íslandi) og að hann banni HAM. En er ekki líklegra að umræddur geðlæknir hafi ráðlagt sjúklingnum að láta HAM eiga sig í bili og byggi það á læknisfræðilegum forsendum? Stundum eru sjúklingar nefnilega svo veikir að það borgar sig fyrir þá að fara sér hægt og forðast áreynslu, sem HAM-meðferð óneitanlega er (hún krefst þess að sjúklingur leggi sitt af mörkum, annars virkar hún ekki).
Takk fyrir bloggfærsluna. “við Steindór eigum það sameiginlegt að eiga frábæra maka”. Já við erum einstaklega heppin. Flestir sem ég hef kynnst og hafa átt við jafn alvarlega geðröskun að stríða og ég hafa lent í skilnaði.
Þú átt erfitt með að skilja að geðlæknir geti stjórnað fólki eins og ég lýsi í færslunni. Get hins vegar sagt þér það að í gegnum starf mitt í Hugarafli hef ég kynnst einstaklingum sem þora ekki að andæfa geðlækninum. Ég veit um 2 geðlækna sem hafa bannað skjólstæðingum sínum að fara í Hugarafl. Einstaklingurinn sem sagði mér söguna tjáði mér að ég væri fyrsta manneskjan sem hún hitti er tók mark á því sem hún sagði. Harpa, við höfum bein í nefinu en það er fullt af kúguðu fólki í kerfinu sem þorir ekki að bera hönd yfir höfuð sér.
Eitt enn. Þú ert algerlega á rangri braut varðandi pælingar þínar um mig og áfengisvandamálið. Geðröskun mín liggur að mestu í erfiðri lífsreynslu sem ég varð fyrir sem ungur maður í Afríku. Það var ekki fyrr en rúmlega 13 árum síðar sem áfengisdrykkja varð vandamál hjá mér. Megnið af þessum þrettán árum var ég mjög veikur og lagðist oft inn á spítala. Ég fer síðan að drekka meira og meira upp úr árinu 2001 af því mér leið svo hrikalega illa. Fór á Vog 2002 og í eftirmeðferð hjá SÁÁ. Leið hins vegar svo illa að ég gat ekki farið á AA fundi. Gerð var tilraun með Teig 2003, að mig minnir, en þar entist ég einn dag.
Ákvað síðan að hætta vorið 2004 án þess að fara í meðferð eða á AA fundi. Ástæðan var einföld. Mér leið svo illa að ég treysti mér varla út úr húsi. Hef sem sagt aldrei farið á AA fundi (nema inni á Vogi 2002) og er mjög lítið inni í SÁÁ hugmyndafræðinni. Af þessum sökum er ég sannfærðum um að þessi yfirlýsing sé röng: “Ég held að eitt sem gæti útskýrt þessar mismunandi niðurstöður sé misgömul reynsla okkar beggja af áfengismeðferð.”
Ástæða þess að ég hætti á endanlega geðlyfjum var persónuleg. Gagnrýni mín á geðlyf byggir hins vegar á vinnu sem byrjaði þremur árum eftir að ég hætti á geðlyfjunum og er ekkert tengd minni persónulegu reynslu. Ég lýsi þessu m.a. í greininni sem er væntanleg í Geðvernd. Ef þú vilt þá get ég sent þér handritið.
Læt þetta nægja að sinni.
Takk fyrir kommentið – ég var einmitt að vonast eftir að þú gerðir athugasemd. Þessi tilgáta mín um áhrif áfengismeðferðar og hugmyndafræði SÁÁ er þá sem sagt röng. Ég bekeni það fúslega enda var þetta aldrei annað en tilgáta … svo kem ég með fleiri tilgátur síðar af því mér finnst merkilegt að við sem höfum að mörgu leyti svipaða reynslu af þunglyndi og meðferðartilraunum við því skulum vera svo ósammála um lyfjanotkun, geðlækna, reynslu af kerfinu o.s.fr. Og af því ég á auðveldast með að hugsa með því að skrifa ætla ég einmitt að velta þessu fyrir mér á bloggi.
Ég get ekki rakið mitt þunglyndi til eins né neins, þetta er líklega genetískur andskoti eins og alkóhólisminn. En ég hef haft ómælt gagn af því að vera í AA og margt þaðan get ég notað til að díla við þunglyndið. Vel að merkja má alls ekki rugla saman SÁÁ/Teigi við AA. Mæli alveg með því að þú prófir nokkra AA fundi 🙂 Enda hefurðu uppfyllt inntökuskilyrðin … 😉
En ég hef ekkert komið nálægt Hugarafli. Aðalástæðan er sú að ég bý ekki í Reykjavík (og á raunar oft fullt í fangi með að fara þangað þótt ekki sé langt). Öll samtök geðsjúkra eru af hinu góða, held ég, því jafningjastuðningur er góður. Það er hrikalegt ef satt er að geðlæknar banni fólki að fara í Hugarafl en mögulega gæti einhver sérstök skýring legið þar að baki, einhver saga um einhver óheppileg tengsl eða eitthvað þvíumlíkt. Sömuleiðis er út í hött að banna fólki að skrá sig í HAM og fólk þarf vitaskuld ekki leyfi til þess. Allt annar handleggur er að ráðleggja fólki um að þetta sé e.t.v. ekki rétti tíminn til þess eða álíka.
Ég hefði gaman af að lesa handritið að greininni að Geðvernd og segi já takk. Netfangið mitt er harpa@fva.is. Er hún kannski á svipuðum nótum og greinin sem þú skrifaðir í tímarit félagsráðgjafa? Ég var afar ósammála mörgu í þeirri grein. En á hinn bóginn þykir mér ekkert slæmt að vera ósammála – heimurinn væri ömurlega leiðinlegur ef allir væru sammála!
Nú er ég of þreytt til að skrifa langt mál um hvernig skoðanir manns, áhugamál og gagnrýni eru yfirleitt að einhverju leyti sprottnar af persónulegri reynslu hvort sem tengslin eru ljós eða augljós. Læt duga að nefna núna að lífssýn hvers og eins hlýtur að mótast af lífsreynslu hans í meiri eða minna mæli.
Greinin sem er væntanleg í Geðvernd (geðlæknir ritstýrir tímaritinu) er gjörólík þeirri sem birtist í Tímariti félagsráðgjafa (fékk hrós fyrir hana frá fjölmörgum læknum). Geðverndar-greinin dregur upp mynd af ástandi einstaklingsins sem skrifaði TF greinina.