Sjá einnig staðhætti
á Grænlandi.
Íslendingar námu land í Eystribyggð
um 985. Byggðir norrænna manna á Grænlandi voru
2, báðar staðsettar við Suð-vesturströndina
og voru kallaðar Vestri-
og
Eystribyggð.
Í fornum heimildum eru býlin talin hafa verið um 90 í
Vestribyggð sem skiptust í 4 sóknir og um 190 í
Eystribyggð en þar voru sóknirnar 12. Af þessu er
dregin sú ályktun að íbúarnir hafi verið
um 3-4000 þegar best lét. Síðari tíma rannsóknir
hafa leitt í ljós að síst er oftalið en fundist
hafa menjar yfir um 200 býla í Eystribyggð og um 80 í
Vestribyggð.
Sagan segir að Eiríkur
rauði hafi komið til Íslands ásamt föður
sínum,Þorvaldi, á flótta frá Noregi.
En þá var landnám um garð gengið og því
þurftu þeir að sætta sig við hrjóstrugan
kofa á Dröngum, vestan Drangjökuls.
Eiríkur giftist inn í góða fjölskyldu en
konan hans var Þjóðhildur Jörundardóttir úr
Haukadal
í Dölum. Og þangað flutti hann eftir lát
föður síns.
[Þú getur fengið sérstakt kort ef þú
ýtir
á Hvammsfjörð á kortinu. Það kort
er einnig gagnvirkt. Frekari upplýsingar má líka fá
um Dranga. Kortið teiknaði Þórunn.]
Eiríkur lenti í vígaferlum og var
gerður útlægur úr Haukadal. Hann flutti því
vestur og nam land í Öxney
fyrir mynni Hvammsfjarðar. Aftur lendir hann í málarferlum
og að þessu sinni er hann dæmdur til 3 ára útlegðar
á Þórsnesþingi árið 982. Hann leitar
lands í vestri, Gunnbjarnaskerja, sem Gunnbjörn, sonur Úlfs
kráku, hafði fundið er hann rak vestur í haf. Eiríkur
hélt þar til þau 3 ár sem hann var dæmdur
til útlegðar og kannaði staðhætti til búsetu.
Síðan
hélt hann aftur heim til Íslands og fékk samherja
til landnáms. Hann kallaði landið Grænland
því hann taldi að menn langaði að fara þangað
ef landið héti vel. Eiríkur fékk með sér
25 skip, um 5-700 manns, auk búpenings frá Borgarfirði
og Breiðarfirði til fararinnar. Ferðin gekk samt illa og aðeins
14 skip náðu landi. [Myndin sýnir að Grænland
getur verið grænt! Hannes Þorsteinsson, kennari í
FVA, tók myndina og leyfði okkur að nota hana á þessar
síður. Ef þú ýtir á myndina
sérðu sömu mynd stærri og skýrari.]
Eins og á Íslandi, var landnám Grænlands
skipulagt frá yfirstéttarsjónarmiði. Nokkrir höfðingjar
skiptu landinu á milli sín og síðan fengu ættingjar
og aðrir fylgismenn leyfi til að reisa bú í landi
þeirra með tilteknum kvöðum. Þjóðfélagið,
sem varð til á Grænlandi með landnámi norrænna
manna, líktist íslensku samfélagi í öllum
atriðum. Landnemarnir stofnuðu eigið þing, tóku
kristni, reistu kirkjur og stofnuðu biskupstól.
Brattahlíð
var höfuðstaður Grænlands á tímum Eiríks
rauða og lengstum aðsetur veraldlegra höfðingja. Þing
var háð á fyrstu árum landnáms á
Grænlandi. Eiríki líkaði illa kristna trúin
og bölvaði henni til dauðadags.
Hvað varð um norræna menn á
Gænlandi?
Ýmsar kenningar eru uppi um hvarf norrænna
manna frá Grænlandi. Þeirri spurningu verður líklega
aldrei svarað en til er fullt af getgátum um hvarf þeirra.
T.d. að þeir hafi soltið í hel, að þeir
hafi úrkynjast, að þeir hafi lent í bardaga við
inúítana og tapað, að enskir sjóræningjar
hafi komið og stráfellt þá, að þeir hafi
orðið drepsótt að bráð, að siglingar
hafi lagst niður eða að veðráttan hafi hreinlega
stórversnað og búskapurinn brugðist.
Á ráðstefnu fræðimanna í
Santa Cruz á Kanaríeyjum komu upp nýjar kenningar
um hvarf norrænna manna. Þær voru eitthvað á
þá leið að portúgölsk skip sem komu til
Grænlands árin 1470 og 1477 hafi tælt norrænu
mennina í skip sín og selt þá á þrælamarkaði
í Tenerife. Heimildir þykja styðja þetta, svo sem
örnefni og minjar á Tenerife. Gagnrýnisraddir telja
þó ótrúlegt að uppruninn hafi ekki varðveist
í munnmælum meðal hinna norrænu manna á Tenerife.
Það eru samt engar almennilegar sannanir fyrir
hvarfi norrænna frá Grænlandi og mun það líklegast
halda áfram að vera ein stór ráðgáta.
Heimildir fengnar úr bókinni Útivist
21 frá 1995
